Stara planina i Kučaj-Beljanica novi nacionalni parkovi u Srbiji

Srbija će proglasiti dva nova nacionalna parka nakon 40 godina, to su Stara planina i Kučaj-Beljanica. Studije koje je izradio Zavod za zaštitu prirode postavljene su na sajt Ministarstva zaštite životne sredine. Time je pokrenut je postupak za ova područja, a svi režimi najvišeg stepena zaštite su već na snazi.

Ministarka zaštite životne sredine Irena Vujović je ovim povodom izjavila da je Stara planina do sada imala status parka prirode, a proglašenjem nacionalnog parka dobiće maksimalan stepen zaštite. Dok je područje Kučaj-Beljanica sada prvi put pod zaštitom, dodala je ministarka.

Nacionalni park Stara planina se prostire na 116 hiljada hektara, a Nacional park Kučaj-Beljanica na nešto više od 45 hiljada hektara. Oba se nalaze na teritoriji istočne Srbije. Takođe, Republika Srbija je proglasila prirodno područje za nacionalni park prvi put nakon 1981. godine. U Srbiji je pod zaštitom države na svim nivoima do sada bilo 7,66 procenata teritorije.

Staru planinu su čuvali i meštani

U studiji Zavoda za zaštitu prirode Srbije navode se teritorijalne granice nacionalnog parka Stara planina. Na zapadu je ograničena dolinom Belog i Trgoviškog Timoka, Zaječarskim basenom i Knjaževačkom kotlinom, dok je na jugozapadu granica planine dolina Temštice, nizvodno od Temske i Nišave, u okviru koje se izdvaja Pirotska kotlina. Na istoku po centralnom planinskom bilu se graniči sa Bugarskom. Pripada regiji Karpato-balkanske planine istočne Srbije.

Stara planina je u poslednjih nekoliko godina bila u središtu pažnje, pored prirodnih lepota i zbog borbe protiv malih hidroelektrana. Inicijativa Odbranimo reke Stare planine (ORSP) i borci za reke su istrajni u borbi, okupili su meštane i zadobili podršku iz cele zemlje.

Reke Stare planine su ugrožene zbog malo energije, rekao je Ristić

Male hidroelektrane proizvode „nepristojno malo energije“ i narušavaju ekosisteme, dok postoje drugi načini za energetsku bezbednost, izjavio je dekan Šumarskog fakulteta Ratko Ristić na jednom od brojnih protesta. U inicijativi ORSP su izričiti se ne dozvoli izgradnja malih derivacionih hidroelektrana na rekama i vodotokovima, kako na Staroj planini, tako i širom Srbije i Balkana. One moraju biti zabranjene svuda, a ne samo u zaštićenim područjima, ističu aktivisti ORSP.

Na Staroj planini je bilo proglašeno i vanredno stanje.

U jeku borbe 2019. godine, Savez mesnih zajednica Stare planine je bio proglasio i vanredno stanje na planini zbog malih hidroelektrana. Ekološki aktivista Aleksandar Jovanović Ćuta je takođe prozivao vlasti da ne poštuju propise o zaštiti životne sredine koje su same donele.

U svakom slučaju, ovim proglašenjem i statusom nacionalnog parka, borba za reke Stare planine dobija još jedan oslonac u zakonu i legislativi.

Krečnjački masiv Kučaj-Beljanica

Nacionalni park Kučaj-Beljanica svrstava se u prvu kategoriju zaštićenog područja od međunarodnog i nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja, obrazloženo je u studiji Zavoda za zaštitu prirode. Teritorija nacionalnog parka prostire se na delu planinskog područja istočne Srbije. Park je oivičen Žagubičkom kotlinom sa severa, borsko-zaječarskom depresijom na istoku. Na jugu se proteže do planine Rtanj i prevoja Čestobrodica, a na zapadu do Velike Morave.

Kučaj-Beljanica je i najveći krečnjački masiv u Srbiji. Stanište je velikog broja ugroženih biljnih i životinjskih vrsta i područje je od međunarodnog značaja za ptice i leptire. Regija u kojoj se nalazi Kučaj-Beljanica do sada nije bila pod zaštitom države.

U jednom delu, granice parka se preklapaju sa područjem planiranim za istraživanja zlata u obuhvatu rudnika Potaj čuka- Tisnica.

Najviši stepen zaštite podrazumeva očuvanje biodiverziteta

Najviši stepen zaštite doslovno i po zakonu podrazumeva očuvanje biodivrziteta u zaštićenom području i doprinosi očuvanju flore i faune. U legislativi Srbije, nacionalni park je područje namenjeno očuvanju prirodnih vrednosti i resursa, a dozvoljene su radnje i delatnosti koje ne ugrožavaju izvornost prirode, navedeno je između ostalog u dokumentima Zavoda za zaštitu prirode Srbije.

U Srbiji postoji još pet nacionalnih parkova. To su Fruška Gora, Šar Planina, Đerdap, Tara i Kopaonik.

Prema podacima Evropske agencije za životnu sredinu koje je priredio portal Save on Energy, procenti teritorije pod zaštitom u zemljama regiona variraju. U obzir su uzeti podaci za zaštićena područja koja imaju specijalni status zbog prirodnog bogatstva, odnosno kulturnog nasleđa. Na samom začelju u Evropi nalazi se Bosna i Hercegovina sa 4 procenta zaštićenih teritorija, Crna Gora ima 13, kao i Hrvatska, Severna Makedonija 9, Albanija 13. Sa druge strane Slovenija je u samom evropskom vrhu sa preko 70 procenata teritorije pod zaštitom. Rumunija ima 6, Bugarska 16, a Grčka 20 procenata.