Novi trend: mnogi gradovi zabranjuju vatromet jer je toksičan i zagađuje vazduh

Pojedini gradovi u regionu kao neki veći evropski gradovi su ušli u novu godinu bez tradicionalnog vatrometa. Novogodišnji spektakl je izostao u Zagrebu, Beču, Pragu, a pored toga što izaziva buku, uznemirava i plaši životinje, kao problem ovog tipa proslave navodi se i negativan uticaj na životnu sredinu. Svaka raketa ispušta toksičnu mešavinu hemikalija i zagađujućih čestica u vazduh.

Ispaljivanje vatrometa ima negativne posledice na životnu sredinu jer prasak boja i svetlosti, koji kod mnogih izazivaju divljenje, u suštini ispuštaju toksičnu mešavinu hemikalija u vazduh. Istraživanja su pokazala da je visok sadržaj zagađujućih PM čestica u vazduhu prisutan i satima nakon vatrometa.

Vatromet proizvodi niz hemijskih reakcija, kako bi se postigla određena veličina, boja ili zvuk. Tipičan vatromet sadrži barut, mešavinu sumpora, drvenog uglja i kalijum nitrata. Zatim se dodaju boje, a svaka ponaosob je smesa različitih hemijskih jedinjenja.

Crvena sadrži stroncijum i litijum, narandžasta, kalcijum i kalcijum hlorid. Zelena boja se dobija kada se istope barijum i hlor, plava se dobija od bakra i hlora, a ljubičasta od mešavine bakra i stroncijuma.

Ipak, najznačajniji zagađivači koje uzrokuje vatromet su PM čestice. Pored PM2,5 i PM10 čestica vatromet oslobađa i količine ultrafinih čestica (UFP), koje su manje od 0,3 mikrona u prečniku.

Studije pokazale enormna zagađenja vazduha nakon vatrometa

U analizi koju je objavio portal za praćenje kvaliteta vazduha IQAir, napominje se da vatromet u osnovi čine eksplozije hemikalija u čvrstom obliku. Milioni čestica sagorevaju i gasovi se oslobađaju tokom praskanja boja na nebu.

Koncentracije PM čestica nakon vatrometa mogu biti i do osam puta veće od normalnih i mogu uzrokovati i do 10 puta veće zagađenja od saobraćaja, navodi se u rezultatima istraživanja u Sjedinjenim Američkim Državama, na koje se poziva IQAir.

Vatromet je uzrokovao pet puta veće količine PM čestica, kao i azot-dioksida i sumpordioksida, prema studiji urađenoj na festivalu lampiona u Pekingu iz 2007.

Studije su pokazale da vatromet uzrokuje višestruko veće količine PM čestica, kao i azot-dioksida i sumpordioksida u vazduhu

Studija iz 2014. sprovedena u Agri u Indiji, pokazala je da toksični zagađivači u vazduhu dostigli čak 293,5 miligrama po kubnom metru, što je čak 25 puta više od granice koju preporučuje Svetska zdravstvena organizacija.

IQAir navodi i studiju kvaliteta vazduha u Holandiji iz 2019. koja je nakon novogodišnjih vatrometa pokazala je da su koncentracije PM10 u proseku skočile sa oko 29 mikrograma po kubnom metru (mg/m3), na 277 mg/m3 tokom prvog sata nakon vatrometa, a na nekim mestima i do 598 mg/m3. to je povećanje od skoro 20 puta.

Sve više inicijativa za zabranu vatrometa

Vatromet utiče negativno na respiratorne i kardiovaskularne probleme kod ljudi i kao što je opšte poznato izaziva panični strah kod životinja, pogotovo onih nezaštićenih i uzrokuje stradanje ptica.

Pojedina društva za zaštitu životinja i ekološke organizacije su pokrenule inicijative koje su rezultirala time da se u dvadesetak gradova u Hrvatskoj prekine sa ovom tradicijom. Među gradovima „bez vatrometa“ su se uz Zagreb našli još i Rijeka, Pula, Rovinj, Osijek, Varaždin.

U dvadesetak gradova u Hrvatskoj prekida se sa tradicijom novogošnjeg vatrometa

U Beču je na teritoriji grada bila zabranjena upotreba petardi, vatrometa i druge pirotehnike tokom dočeka nove godine. Petarde nisu samo opterećenje za decu, starije sugrađane, kućne ljubimce i divlje životinje, već su loše za životnu sredinu i klimu, ističu zvaničnici u glavnom gradu Austrije.

On New Year's Eve, fireworks and firecrackers are fun to watch, but are they worth the pollution they cause? pic.twitter.com/ZJmG4Pj8B8

— DW News (@dwnews) January 1, 2023

Kao razlog za zabranu pitotehnike, bečke vlasti navode upravo to što vatromet oslobađa velike količine zagađivača vazduha, poput PM čestica, oksida sumpora i azota i teških metala.

Sindikati nemačke policije i vatrogasaca su nakon novogodišnjih praznika takođe pozvali su na zabranu upotrebe ličnog vatrometa u novogodišnjoj noći. Vatromet takođe može biti i veliki trošak. U Nemačkoj svake nove godine potroši se na vatromet između 100 do 200 miliona evra, navodi DW.