Studija: Ko finansira gradnju hidroelektrana u zaštićenim područjima u regionu JIE

Od 2.112 planiranih ili otvorenih hidroelektrana širom Jugoistočne Evrope (JIE) od 2005. godine, najmanje 735 su u zaštićenim područjima ili međunarodno priznatim područjima visokog biodiverziteta. Od toga, 152 su operativne, 34 je u izgradnji, a 513 je planirano ili se razmatra, dok je sudbina preostalih nejasna. Najmanje 37 hidroenergetskih projekata, koje su podržale međunarodne finansijske institucije, se nalazi u zaštićenim područjima.

Prema studiji Finansiranje hidroenergije u zaštićenim područjima u Jugoistočnoj Evropi: 2018 update, koju je uradila CEE Bankwatch mreža, reke JIE uništava talas hidroenergetskih projekata. Izveštaj analizira situaciju u Albaniji, Bosni i Hercegovini, Bugarskoj, Hrvatskoj, Kosovu*, Makedoniji, Crnoj Gori, Srbiji i Sloveniji.

Studija je ažuriranje i proširenje istraživanja mreže Bankwatch iz 2015. godinu, pokrenuto da bi se otkrilo ko finansira ovaj „cunami hidroelektrana“, i koje je otkrilo da je uloga državnih evropskih banaka mnogo veća nego što je bilo ko očekivao. Bankwatch je u decembru 2017. godine objavio i studiju, koja je utvrdila da je osam hidroenergetskih projekata u Albaniji, Hrvatskoj i Makedoniji, finansiranih evropskim novcem iz javnih izvora, oštetilo biodiverzitet.

U novom izveštaju se vidi da Crna Gora, Slovenija i Hrvatska uglavnom planiraju manji broj većih projekata u narednih nekoliko godina, dok se navala na izgradnju hidroelektrana i na vrlo malim vodotokovima nastavlja u Albaniji, Makedoniji i BiH, i izgleda kao da se ubrzava u Srbiji i na Kosovu*.

„Pronašli smo 2.112 greenfield postrojenja koja su planirana ili su započele sa radom od 2005. godine. Pod greenfield pogonima mislimo na nove hidroelektrane izgrađene na lokacijama koje nisu prethodno razvijane. Od toga, najmanje 471 je već počelo sa radom, dok je aktivno planiranje u toku za 915“, navodi se u studiji.

Uključene i komercijalne banke

Prepoznajući štetu koju hidroelektrane nanose jedinstvenom biodiverzitetu u JIE, evropske razvojne banke su u poslednjih nekoliko godina pooštrile svoju politiku zaštite životne sredine u odnosu na ovaj sektor, međutim, još je potrebno uraditi kako bi se otklonili loši standardi upravljanja životnom sredinom u mnogim zemlja u kojima posluju.

Bankwatch je pronašao 158 greenfield projekata koje finansiraju komercijalne banke, od kojih je 55 u zaštićenim područjima ili međunarodno priznatim područjima visokog biodiverziteta.

„Finansiranje komercijalnih banaka je teže pratiti zbog nedostatka transparentnosti u sektoru“, navodi se u izveštaju.

Sektoru OIE preti nazadovanje

Studija preporučuje mere i poziva sve zainteresovane strane da ih sprovedu. Ako se to ne desi, ceo sektor obnovljivih izvora energije (OIE) će se suočiti sa nazadovanjem, upozorava se u izveštaju.

Vlade bi, tako, trebalo da diversifikuju svoje planove za razvoj OIE, iskoriste velike mogućnosti koje region ima za energetsku efikasnost i da zaštite područja sa bogatim biodiverzitetom.

Komercijalne banke moraju da unaprede sprovođenje svojih politika zaštite životne sredine, a u nekim slučajevima i same politike, kao i da ozvaniče koje projekte planiraju da finansiraju.

Međunarodne finansijske institucije moraju da okončaju finansiranje hidroenergije u područjima sa bogatim biodiverzitetom i poboljšaju obelodanjivanje informacija i due diligence projekata finansiranih preko posredničkih komercijalnih banaka.