Studija o ekosistemskim uslugama Bosutskih šuma: Kako do bolje zaštite od poplava i većeg prihoda od drvne građe i tradicionalnog stočarstva

Ukoliko bi se primenilo ekološko plavljenje šumskog kompleksa Bosutskih šuma i porast broja svinja gajenih u ovim šumama u Vojvodini (Srbija) zajedno sa integralnim upravljanjem i uspostavljanjem zaštićenog područja, povećala bi se vrednost četiri najvažnije ekosistemske usluge ovog područja, koje se nalazi na tromeđi Srbije, BiH i Hrvatske: proizvodnja drveta, odbrana od poplava, proizvodnja svinjskog mesa i zaštita biodiverzitet, pokazala je studija slučaja: Predstavljanje ekosistemskih usluga sa valorizacijom na području Bosutskih šuma – integracija biodiverziteta i ekosistemskih usluga u korišćenje i upravljanje prirodnim resursima.

Studiju je pripremio Pokrajinski zavod za zaštitu prirode uz podršku Otvorenog regionalnog fonda za jugoistočnu Evropu – projekta biodiverzitet (ORF-BD), koji sprovodi Nemačka organizacija za međunarodnu saradnju (GIZ), a finansira Nemačko Savezno ministarstvo za ekonomsku saradnju i razvoj (BMZ). Studijom se obrađuju četiri osnovne dobrobiti od prirode tzv. ekosistemske usluge, koje Bosutske šume pružaju, a od kojih zavisi bezbednost od poplava, trajnost prihoda u šumarstvu, očuvanje prirode i dobrobit lokalnog stanovništva.

Zadatak studije bio je da prikaže mogućnost povećanja dobrobiti uvođenjem integralnog planiranja i višenamenskog korišćenja ovog područja na teritoriji Srbije, a koja bi bila multiplikativana na prekogranične delove ovog područja.

Prihod od tradicionalnog stočarstva 10-14 puta veći

Rezultati su pokazali da bi se integralnim planiranjem doprinelo smanjenju sanitarne seče odnosno dobit u proizvodnji drveta bi se uvećala 30 do 50 odsto. Veći prinos kvalitetnog tehničkog drveta bi se proporcionalno takođe uvećao jer bi se smanjili sadašnji gubici uslovljeni neodgovarajućim režimom voda. Na drugoj strani, šumska retenzija mogla bi da prihvati između 100 i 200 miliona kubnih metara vode, što bi bila izuzetna dobrobit u odbrani od poplava, navodi se u studiji. Inače, ovo područje je inače bilo veoma teško pogođeno poplavama u 2014. godini, koje su tada nanele znatne materijalne gubitke i štetu.

“Sa povećanim brojem svinja, koje se hrane u šumama, od pet do sedam puta, uz smanjenje troškova prihrane dva puta, prihod od tradicionalnog stočarstva biće 10-14 puta veći. Takođe, kvalitet i ukus mesa dobijenog u odnosuna meso svinja iz svinjskih farmi biće bolji”, jedan je od zaključaka studije.

U okolini Bosutskih šuma stočarstvo je nekada bilo glavna delatnost. Krajem XIX veka na ovom području bilo je čak 100.000 svinja, posle Drugog svetskog rata taj broj je smanjen na 30 do 50 hiljada, da bi ih danas bilo manje od hiljadu (video: TV Aljazeera Balkans  – Odumire svinjarstvo u Bosutskim šumama).

Za šest tipova staništa, planktonske zajednice i 11 životinjskih vrsta, odabranih kao indikatorske vrste, unapredili bi se ekološki statusi, broj jedinki, populacije i povećao prostor koji naseljava biljni i životinjski svet ovog područja. Budući da suodabrane vrste tzv. kišobran vrste, očekuje se da će navedeno poboljšanje imati pozitivan efekat na sve ukupan biodiverzitet područja.

Očekuje se poboljšanje i brojnih drugih ekosistemskih usluga – prečišćavanje vode i vazduha, ublažavanje klimatskih promena, sticanje uslova za razvoj turizama, doprinos oprašivanju odnosno poljoprivredi, itd.

Najveći kompleks lužnjakovih šuma u Srbiji

Inače, šume u aluvijalnoj ravni reka Save, Bosuta i Studve, omeđene naseljima Jamena, Morović, Višnjićevo, Bosut i Sremska Rača, predstavljaju najveći kompleks lužnjakovih šuma u Srbiji. Sa Spačvanskim šumama u Republici Hrvatskoj, čine najveću prostornu i funkcionalnu celinu lužnjakovih šuma u Evropi i Panonskoj niziji.

Međutim, promene u hidrološkom režimu doprinele su povećanom obimu sušenja šuma, sa učestalim sanitarnim sečama, dok je nivo podzemnih voda znatno niži od optimalnog.

“Nepovoljan status divljih biljnih i životinjskih vrsta u nizijskim šumama ugroženim sušenjem, gubitak prihoda u šumarstvu, ugroženost naselja i oranica poplavama, upućuje nas na zajednički pristup rešavanju problema, sagledavajući mogućnosti unapređenja dobrobiti, koje našem društvu pružaju Bosutske šume”, ističe se u studiji.

Tri preporuke

Imajući u vidu opštu dobrobit koja je predviđena kroz navedene mere, nalazi studije biće dostavljeni donosiocima odluka u cilju daljeg zagovaranja podrške integralnom upravljanju i multifunkcionalnom korišćenju područja Bosutskih šuma.

Među osnovnim preporukama koje proizilaze iz studije je da Bosutske šume treba koristiti kao šumsku retenziju na području do 10.000 hektara i da broj svinja u šumama treba sistemski povećavati na pet do sedam hiljada što bi dalo značajan doprinos održivom razvoju područja kao i odgovornijem korišćenju raspoloživih prirodnih resursa.

Preporuke su, takođe, i neophodnost intersektorske i prekogranične saradnje, kao i uspostavljanje zaštićenog područja – Parka prirode Bosutske šume.